گزارش اثرات و پيامدهاي اقتصادي و اجتماعي آلودگي هوا توسط رييس مرکز تحقيقات آلودگي هوا
امروزه هوا به عنوان چهارمين ريسک فاکتور غالب مرگ و مير زودرس بشمار مي آيد. يک دهم مرگ و مير در سطح دنيا به دليل مواجهه با آلودگي هوا است. هرچند، چالش آلودگي هوا يک چالش جهاني است ولي اثرات آن به طور برجسته در کشورهاي در حال توسعه مشهود است. برطبق سايت بانک جهاني هزينه هاي مرگ و مير برحسب اقتصاد جهاني در سال 2013 باعث کاهش درآمد کارگران معادل 225 ميليارد دلار امريکا شده است. مصر و ايران در ميان بدترين کشورهاي متاثر شده از آلودگي هوا هم از نظر تعداد تخميني مرگ ومير و هم از لحاظ هزينه هاي اقتصادي قرار دارند. همچنين، در کشورهاي خاورميانه و افريقاي شمالي، افت رفاه مرتبط با آلودگي هوا حدود 154 ميليارد دلار يا معادل حدود2/2 درصد توليد ناخالص داخلي (GDP) منطقه اي بوده است.
آلودگي هوا در فضاهاي بسته و روباز با تاثير بر شاخص هاي رواني و فيزيولوژيک سلامتي افراد باعث خستگي و کاهش اثربخشي و کارآيي فرد شده و در نتيجه کميت و کيفيت کار و به عبارتي بهره وري نيروي شاغل کاهش مي يابد. همچنين، در بخش کشاورزي سطح بالاي شاخص هاي مهم آلودگي هوا و همچنين ازون بر روي محصولات کشاورزي قابل تامل است. انواعي از سرطان ها با آلاينده هاي هوا و به ويژه PM2.5، ارتباط دارند که به گسترش هزينه ها در سيستم هاي مراقبت سلامت کمک مي کند. هزينه هاي مستقيم و غيرمستقيم آلودگي هوا به ويژه از نقطه نظر هزينه هاي سلامت اجتماعي خود به عنوان يک مانع در برابر رشد اقتصادي و در نتيجه توسعه ي پايدار يک کشور عمل مي کند. آلودگي هواي شهري در ايران به ويژه در چندين کلان شهر ايران تبديل به يک ريسک سلامتي عمده شده است. حمل و نقل، استفاده بي رويه و مفرط از سوخت هاي فسيلي، وسايل نقليه ي بنزيني يا ديزلي فرسوده، منابع صنعتي در داخل يا نزديکي مرزهاي شهري و گردو غبار طبيعي فاکتورهاي کمک کننده اصلي آلودگي هوا و انتشارات آلاينده ها از منابع متحرک و ساکن هستند. حدود 90 درصد الودگي هوا در کشورهاي با درآمد کم و متوسط ناشي از منابع زيادي است که داراي گردو غبار، آلودگي، دود، بخارات، گازها، قطرات مايع ميکروسکوپي و حتي فلزات سنگين هستند. يکي از آلاينده هاي بسيار مخرب PM2.5 است، ذراتي با قطر 30 برابر کمتر از قطر موي انسان که مي توانند به اعماق ريه هاي انسان نفوذ کرده و باعث بيماري هاي کشنده اي مانند سرطان ريه و بيماري قلبي مي شوند. همچنين، اين ذرات ريز مي توانند از سد ريوي انسان عبور کرده و وارد سيستم خون شوند. آلودگي ناشي از اين ذرات امروزه به يک چالش سلامت جهاني تبديل شده است. وسايل نقليه 69 درصد انتشارات مواد ذره اي اوليه را منتشر مي سازند. برطبق برآوردي که شده است انتشارات وسايل نقليه حدود 70 الي 85 درصد انتشارات مواد ذره اي کل را تشکيل مي دهند. از اين رو، کاهش مواجهه ي مواد ذره اي ضرورتا نيازمند ترکيبي از پارامترهاي مديريتي و فني از جمله کاهش استفاده از وسايل نقليه، سوخت هاي پاک تر و وسايل نقليه پاک تر است مورد اخير همان تکنولوژي پاک و توسعه ي وسايل نقليه ي با عملکرد بالا و سازگار با محيط زيست است که ضرورت ارزيابي هاي چرخه ي عمر سيستم يا محصول را نمايان تر مي سازد.بررسي ها نشان مي دهد که هزينه هاي آلودگي هوا در ايران به طور سالانه 20 ميليارد دلار است که معادل خريد 20 هزار واگن برقي زيرزميني يا تاسيس 140 واحد صنعتي، 60 استاديوم با ظرفيت 50 هزار صندلي و 900 پارک 60 هکتاري است. درحقيقت هزينه هاي آلودگي هوا 3 الي 4 برابر بيشتر از بودجه توسعه ي دولتي است. در يک مطالعه ي هزينه هاي اقتصادي آلودگي داخل ساختمان و بيرون ساختمان بانک جهاني اعلام کرده است که در سال 2013 ايران حدود 2/2 درصد توليد ناخالص داخلي (GDP)را براي هزينه هاي مرتبط با الودگي هوا صرف کرده است.در خصوص دستاوردهاي عظيم اجتماعي- اقتصادي ناشي از پيشگيري و کاهش آلودگي هوا مي توان گفت برطبق مطالعه¬ي انجام گرفته در سال 2012 ميزان مرگ و مير و همچنين هزينه هاي اجتماعي- اقتصادي ناشي از آن، در صورت رعايت حدود استاندارد مواد ذره اي PM2.5 متوسط سالانه مورد پيشنهاد سازمان جهاني بهداشت (10 µg/m3)، ريسک مرگ و مير براي افراد با سن برابر يا بيش از 30 سال از 2/8 به ازاي هر 1000 نفر ساکن به 4/7 کاهش خواهد يافت و مزاياي اقتصادي اين کاهش ريسک برابر 5/378 ميليون دلار خواهد بود.مطابق برآورد آژانس حفاظت محيط زيست آمريکا تقليل سطوح کربن بلاک (کربن سياه) و ازون علاوه بر پيشگيري بيش از 3 ميليون مرگ زودرس باعث افزايش محصول حدود 50 ميليون تن در سال مي شود.با توجه به آمار و گزارشات ذکر شده مي توان چنين اظهار داشت که درک محيط زيست سالم و پايدار و بر همين اساس تلاش در راستاي تامين هواي پاک منطبق با قانون اساس کشورمان ايران يک وظيفه همگاني است. لذا دستيابي به هواي پاک در سايه¬ي رعايت مصاديق قانون هواي پاک کشور مصوب 1396 با رويکرد پيشگيري از آلودگي هوا به جاي کنترل آن محقق مي شود، چرا که همه آحاد مردم در سطوح مختلف سازماني و جامعه در قبال حفاظت و صيانت از مواهب زيست محيطي علاوه بر وظيفه اخلاقي و انساني تکاليف سازماني دارند. تعريف بسيار موثر و کارآي خط مشي ها، استراتژي ها و تاکتيک ها در بطن اولويت ها و فوريت هاي راهبردي منطبق با نقشه راه و طرح جامع هر سازمان در سطح کلان مي تواند به صورت استراتژيک و نظام مند طراحي، اجراء و مورد پايش دستگاههاي نظارتي و حاکميتي قرار گيرد. تدوين، تصويب و نظارت بر قوانين جديد، مديريت کيفيت هوا، طراحي سيستم ها منطبق با الزامات و قوانين ملي و بين المللي، برقراري سيستم توسعه ي استراتژي مديريت کيفيت هوا مبتني بر ارزيابي اثرات و هزينه ها در کليه سازمان ها از جمله اهم اقدامات در سطح مديريت راهبردي هر سازمان مسئول ميباشد. مورد اخير، مولفه ي مهمي است که در سايه آن مي توان به بهره برداري سبز از منابع طبيعي، مديريت سبز و بهينه سازي مصرف انرژي، طراحي اقتصاد کم- کربن و افزايش تقاضا براي محصولات "سبز" از طريق خط مشي هاي خريد "سبز" عمومي و بهبود دسترسي به انرژي و تکنولوژي هاي پاک دست يافت.در پايان انتظار ميرود بمناسبت تبعيين اعتقاد و باوري عملي در روز ملي هوا ي پاک (29 ديماه هر سال ) کليه دستگاههاي 18 گانه کشور در جهت ماموريت نقشه راه محيط زيست کشور با انسجام و جهت گيري علمي متخصصين بويژه مراکزتحقيقاتي وابسته از جمله مراکز تحقيقاتي آلودگي هوا کشور در تبديل شعار " قانون هواي پاک قانون نفس " قدم عملي بردارند. انشالله.